Rodzina Rabina Cylkowa

Ta strona nigdy by nie powstała, gdyby nie ciężka praca i niezwykła wytrwałość wspaniałej osoby, jaką ostatnio spotkałem, zarówno wirtualnie (w mediach społecznościowych) jak i osobiście – najpierw w Hiszpanii a potem w Polsce. Osobą tą jest Pani Ann Bofill Shanly z małego śródziemnomorskiego miasta Sitges położonego niedaleko od Barcelony. Pani Ann Bofill Shanly rozpoczęła kiedyś poszukiwania rodzinnych powiązań swojej matki chrzestnej – Polki Jadwigi Szenhak. Ann odkryła, że Jadwiga była Żydówką, cudem niemal uratowaną przed Zagładą i co najważniejsze: była wnuczką siostry Rabina Cylkowa! Odkrycie to zainspirowało Ann do dalszych i głębszych poszukiwań.  To co znajdziecie w tej stronie to opis stanu jej poszukiwań na lipiec 2018.

Jadwiga Szenhak Maurizio

Oddajmy zatem głos Pani Ann:

„Moja matka chrzestna, Jadwiga Szenhak urodziła się w Częstochowie w roku 1910, dorastała w Sosnowcu, studiowała na Uniwesrytecie Jagielońskim w Krakowie i wyszła za mąż za inżyniera rolnictwa, Mariana Maurizio-Abramowicza w Krakowie w 1935 roku. Kiedy wybuchła wojna Jadwiga i Marian uciekali przed Niemcami na … motocyklu przez całą Europę aby w końcu dotrzeć do Hiszpanii, gdzie żyli na emigracji do końca życia. Rodzinę Jadwigi dotknęły wszystkie tragiczne konsekwencje Niemieckiej inwazji na Polskę. Jedynie jej ojciec, Józef przeżył wojnę i do dziś nie mam pojęcia jak mu się to udało. Matka Jadwigi, Stefania zmarła na początku wojny, jej brat Henryk zaginął gdzieć na froncie wschodnim i wszelki ślad po Nim zaginął, a jej siostra Wanda wraz z mężem Israelem Lubelskim i małym dziesięcioletnim synem Stasiem zginęli w Oświęcimiu 5 października 1943 roku.”

Jadwiga Szenhak Maurizio. Sitges 1955. Fotografia i prawa autorskie: Ann Bofill Shanly.

Kluczowym odkryciem Ann było odnalezienie dowodów, iż Jadwiga Szenhak była wnuczką Eliszewy Cylkow (urodzonej około 1842 roku), siostry Rabina Izaaka Cylkow, któremu ta strona jest poświęcona.

Jeszcze przed ucieczką do Hiszpanii, Jadwiga nauczyła się jezyka hiszpańskiego (studiowała romanistykę) aby później stać się znaną w Hiszpanii z jej tłumaczeń wybitnego polskiego pisarza gatunku „science-fiction”, Stanisława Lema. W działaniu tym wypełniała niewątpliwie tradycję rodzinną – od jej dziadka wujecznego Rabina Cylkowa do Stanisława Szenhaka – jej wuja. Przez wiele lat jej tłumaczenia Lema uważane były za jedne z najlepszych. Jeśli znasz hiszpański, możesz przeczytać więcej o jej dziele tutaj. Więcj informacji po polsku znajduje się tutaj.

Jadwiga była żoną równie niezwykłego i znanego mężczyzny: Mariana Maurizio-Abramowicza, znanego wśród polskich taterników jako „Wuj Dzik”. W roku 2015, specjalna wystawa, „Ku Tatrom się zwrócę” – poświęcona pamięci Mariana Maurizio i jego żony Jadwigi została zorganizowana w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem. Wcześniej, w roku 2013 oboje byli uhonorowani wystawami w Krakowie i w Warszawie.

Marian Maurizio-Abramowicz w młodości wraz z towarzyszami wspinaczek tatrzańskich. Zakopane w latach dwudziestych. Copyright of Ann Bofill Shanly.

Jak dokonano tych odkryć?

Odkrywanie niezwykłych powiązań pomiędzy Jadwigą Szenhak a Rabinem Cylkowem, rozpoczęło się gdy Ann, z pomocą  Archiwum Państwowego w Częstochowie, odnalazła świadectwo urodzin Jadwigi (1910), matki chrzestnej Ann oraz jej rodzeństwa – Wandy (1905) i Henryka (1909), dzieci Józefa Szenhaka i Stefanii Weisblat, urodzonych w Częstochowie. Następnie, dzięki organizacji JRI  – Jewish Records Indexing, Ann odnalazła świadectwo zawarcia małżeństwa pomiędzy Józefem Szenhak i Stefanią Weisblat.

Na podstawie tych dowodów, udało się ustalić następujące drzewo rodowe:

Jadwiga Eleonora Szenhak (1910)
była córką Józefa Szenhaka (1876) i Stefanii Weisblat,
i wnuczką Samuela Szenhaka i Elżbiety Cylkow (~1842), która
była siostrą Rabbiego Izaaka Cylkowa!

Warto tutaj nadmienić że Stanisław (Samuel) Szenhak (1835-1913) był uznanym uczonym i znawcą pism żydowskich. Był autorem znanego słownika talmudycznego (Hamashbir) oraz znanym tłumaczem, m.in. monumentalnego dzieła Heinrich’a Graetz’a „Historia Żydów” na język polski. Był też wynalazcą i posiadał patenty w Stanach Zjednoczonych. Jeden z nich można zobaczyć tutaj.

Czerwona linia wskazuje Jadwigę Shenhak podczas przyjęcia towarzyskiego w Polsce w latach 30-tych. Copyright : Ann Bofill Shanly.

Prześledzenie drzewa rodowego Jadwigi Maurizio-Szenhak aż do Rabina Izaaka Cylkowa było zaledwie początkiem wielu niezwykłych odkryć… Ann rozpoczęła mozolne przesiewanie archiwów i publikacji o dzieciach samego Rabina. Te odkrycia były wręcz zapierające dech w piersiach!
Po pierwsze, Ann odnalazła świadectwo ślubu Izaaka Cylkowa z Chają Anną Blumberg:

Świadectwo ślubu Izaaka Cylkowa i Chaji Anny Blumberg – 14-ty październik 1865

Następnie Ann odkryła, iż Izaak i Chaja Anna mieli troje dzieci. Bezpośrednie dowody wskazują, że córką pary była Adela Zylbersztejn. Ann odnalazła nekrolog Adeli z 1934 roku, wskazujący na Izaaka Cylkowa jako jej ojca:

Adela była znaną Polską poetką… W dalszej części nekrolog podkreśla jej uczestnictwo w życiu intelektualnym Polski oraz pielęgnowanie jej rodzinnych tradycji na polu twórczości literackiej. Adela była także tłumaczką:

Nekrolog Adeli Zylbersztajn z 1934 roku. Słowa hołdu dla jej literackiej akywności.

A oto jeden z jej krótkich, ale jakże pięknych wierszy:

Adela Zylbersztajn była znana w Polsce, dzięki jej poematom poświęconym pamięci Elizy Orzeszkowej, własnej poezji oraz rozlicznym tłumaczeniom. Nie ma żadnej wątpliwości, że była głęboko związana z językiem polskim, z polską literaturą oraz z życiem kulturalnym i społecznym narodu.

Następnie Ann dokonała kolejnego odkrycia. Otóż zlokalizowała krótki list, napisany odręcznie przez Ludwika Cylkowa, który udowadnia, że Adela Zylbersztajn, córka Rabina Cylkowa, była siostrą Ludwika:

W liście czytamy:

24 stycznia 1915 r.
Bardzo Szanowny Panie,
Proszę wysłać załączony list do mojej siostry:
Pani Adeli Zylbersztajn
Tłomackie 7, Warszawa
Przepraszam za ewentualny kłopot i zapewniam państwa o szczerej wdzięczności.
Przyjmijcie, Szanowny Panie, wyrazy szacunku.
Louis Cyklow
Saint-Guénolé, Penmarch, (Finistère) France

*Zwróćmy uwagę, iż list ten napisany został w roku 1915 oraz, że pomimo śmierci Rabina w 1908 roku, rodzina Izaaka Cylkowa żyła przez wiele lat w domu pod adresem Tłomackie 7, w pobliżu Wielkiej Synagogi Warszawskiej.

Mamy tutaj zatem kluczowy dowód, że Adela Zylbersztajn oraz Ludwik Cylkow byli dziećmi Rabina Izaaka Cylkowa.

Ludwik Cylkow

Ludwik Cylkow urodził się w Warszawie w roku 1877. Studiował malarstwo w Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, pod kierunkiem słynnego nauczyciela i malarza, Józefa Mehoffera. Jako malarz zadebiutował wystawą w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Obrazy Ludwika były wystawiane w szanowanych galeriach w Warszawie, takich jak Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych („Zachęta”) oraz galeriach Aleksandra Krywulta i Abe Gutnajera. Po emigracji do Francji, studiował w słynnej „Académie Julian„. Jego obrazy są nadal cennymi dziełami sztuki i można je zobaczyć w: Artnet oraz w Wikimedia.

„

Henryk Cylkow

Następne odkrycie Ann dotyczyło kolejnej wybitnej postaci Polski międzywojennej, a mianowicie Henryka Cylkowa. Jest wysoce prawdopodobne iż Henryk był trzecim dzieckiem Rabina Cylkowa, bratem Adeli i Ludwika (tak przynajmniej sugerują daty), ale niestety tego faktu nie udało się narazie jeszcze potwierdzić. Henryk Cylkow urodził się około 1866 roku w Warszawie, czyli rok po ślubie Chai Anny Blumberg and Rabina Izaaka Cylkowa. Henryk był cenionym adwokatem oraz … kompozytorem i muzykografem. Jest znany jako kompozytor wielu dzieł symfonicznych, miedzy innymi: Allegro Appassionato (premiera w Warszawie w 1916 roku), „Pieśń o morzu” (premiera w Warszawie w 1917 roku), Uwertura „Po bitwie”, (II nagroda w Konkursie Kompozytorskim im. L. Kronenberga w 1921) i wiele innych. Komponował też muzykę do poezji Adama Mickiewicza oraz muzykę fortepianową, w tym wiele Mazurków i Preludiów. Wszystko wskazuje na to, iż jego kariera kompozytorska rozpoczęła się gdy miał już około 50 lat życia … Więcej o Henryku można przeczytać tutaj.

Coda – Niezwykła rodzina Rabina Izaaka Cylkowa

Rabin Izaak Cylkow był nie tylko cenionym tłumaczem Biblii Hebrajskiej na język polski. Jak udowodniliśmy w tej stronie, był także wspaniałym ojcem, który zadbał o nowoczesną edukację swoich dzieci i wspierał je otwartością umysłu, co pomogło im osiągnąć wielkie sukcesy w profesjach jakie wybrali – sztuce, literaturze i (być może) muzyce^*.

Członkowie i potomkowie Jego dalszej rodziny, jak np. Jadwiga Szenhak Maurizio, należeli, każdy na swój sposób, elitę intelektualną Polski na przełomie XIX i XX wieku. Sukcesy Adeli, Ludwika i Henryka^*, powodują iż historia Rabina Izaaka Cylkowa jest jeszcze bardziej fascynująca!

Ann – dziekuję bardzo!

Mirek Sopek, Warsaw, July 25th, 2018

* Tak pisaliśmy powyżej, przynależność Henryka Cylkowa do rodziny Rabina Cylkowa nie jest jeszcze potwierdzona.